درس 3 فارسی نهم

خانه ی فارسی:
آینه، چون نقشِ تو بنمود راست خود شکن، آیینه شکستن خطاست (نظامی)
اگر آینه به راستی زشتی و زیبایی چهره ­ات را به تو نشان داد، به جای شکستن آینه، خودت را اصلاح کن.

جوانی گَهِ کار و شایستگی
گهِ خود پسندیّ و پندار نیست
گهِ: زمانِ، گاهِ. پندار: وهم، گمان، خیال
جوانی زمان کار و نشان دادن شایستگی ­ها و توانمندی ­هاست؛ زمان خود ستایی و خیالات بی ­اساس نیست.
چو بفروختی، از که خواهی خرید
متاعِ جوانی به بازار نیست
خریدو فروخت: آرایه­ ی تضاد- متاع: کالا، جنس - متاعِ جوانی: مضاف و مضافٌ­ الیه (اضافه­ ی تشبیهی)
غنیمت شمر، جز حقیقت مجوی
که باری ­است فرصت، دگر بار نیست
غنیمت: مالی که رایگان به دست آید، اموالی که از دشمن شکست خورده به دست آید.
غنیمت شُمر: ارزشمند بدان، بها بده. حقیقت: راستی، درستی. باری­ است: برای یک دفعه است.
روزگارِ جوانی را ارزشمند بدان، و به دنبال راستی و درستی باش؛ زیرا این فرصت تنها یک بار به تو داده شده و دوباره آن را به دست نمی آوری.
مپیچ از رهِ راست بر راهِ کج
چو در هست، حاجت به دیوار نیست
آرایه­ ی­ تضاد در« راست و کج» - « در و دیوار» آرایه­ ی تناسب دارند. - مپیچ: منحرف نشو.
از راهِ راست به راهِ نادرست منحرف نشو، وقتی می ­توانی از در وارد شوی، نیازی به بالا رفتن از دیوار نیست.
زِ آزادگان بردباری و سعی
بیاموز، آموختن عار نیست
بردباری: صبر و تحمّل، شکیبایی سعی: تلاش و کوشش - عار: ننگ، ذلّت،خواری
از انسان­های وارسته و آزاده شکیبایی و صبوری بیاموز؛ که یادگیری ننگ و خواری نیست.
به چشم بصیرت به خود در نگر
تو را تا در آیینه، زنگار نیست
بصیرت: بینایی، تعمّق، عمیق دیدن - در نگر: نگاه کن - آیینه: استعاره از دل - زنگار: آلودگی، رسوب
تا زمانی که دلت از آلودگی ­ها به دور است و زنگار نگرفته؛ در احوال خود موشکافانه و عمیق نگاه کن.
همی دانه و خوشه، خروار شد
زِ آغاز، هر خوشه خروار نیست
خوشه و خروار: آرایه ­ی تکرار - همی شد: به تدریج و آهسته آهسته تبدیل شد.
دانه و خوشه­ ی گندم، به مرورِ زمان به خروار و خرمن تبدیل می­ شود؛ و هیچ خوشه ­ی گندمی از ابتدا خرمن نبود.
همه کارِ ایّام، درس است و پند
دریغا که شاگرد هشیار نیست
درس و پند و شاگرد: مراعات نظیر
دریغا: افسوس، حیف
گذر روزگار سراسر درس و پند است؛ افسوس که برای درک و دریافت آن به اندازه­ ی کافی هوشیار نیستیم.
پروین اعتصامی

نمونه سوالات تستی ادبیات فارسی پایه نهم همراه با جواب
به نام خدا
1-کدام بیت ها با هم قرابت(نزدیک بودن)معنایی دارد؟
الف)جهان متفق بر الهیتش ، فرومانده از کنه ماهیتش
ب)نیابد بدو نیز اندیشه راه ، که او برتر از نام و از جایگاه
ج)بری ذاتش از تهمت ضد و جنس ، غنی ملکش از طاعت جنس و انس
د)ز نام و نشان و گمان برتر است ، نگارنده بر شده گهر است

الف) الف،ج،د ب)ب،د،الف ج)د،ج د)ب،ج،د
2-کدام آرایه در بیت زیر وجود ندارد؟

(ستودن نداند کس او را چو هست ، میان بندگی را ببایدت بست)

الف)جناس ب)واج آرایی ج)کنایه د)تضاد

3-کدام واژه بیت زیر هسته نیست؟
(آفرینش همه تنبیه خداوند دل است ، دل ندارد که ندارد به خداوند اقرار)

الف)آفرینش ب)همه ج)که د)دل

4-با توجه به بیت زیر کدام گزینه صحیح تر است؟
(عقل حیران شود از خوشه زرین عنب ،
فهم عاجز شود از حقه یاقوت انار)

الف)یک قید ب)سه ترکیب اضافی ج)یک مسند د)یک مضارع اخباری

جواب ها

1-گزینه (ب)
2-گزینه (د)
3-گزینه (د)
4-گزینه (ب)

به نام خدا
کلمات هم خانواده:
به واژه های زیر توجه کنید
* عالم ، معلوم ،معلّم ، تعلیم، علوم. ریشه یا سه حرف اصلی آن عـ ، لـ ، م می باشد.
* شاهد ، مشهد ، شهید ، شهادت. ریشه یا سه حرف اصلی آن شـ ، هـ ، د می باشد.
* لطف ، لطیف ، الطاف ، لطافت . ریشه یا سه حرف اصلی آن لـ ، ط ، ف می باشد.
* طالب ، مطلوب ، مطالب ، طلّـاب . ریشه یا سه حرف اصلی آن ط ، لـ ، ب می باشد.
ویژگی این کلمات:
1-هر گروه از کلمات سه حرف اصلی یا ریشه دارند.
2-از نظر معنایی به هم نزدیک می باشند.
3-همه این واژه ها عربی هستند.
در کلمه های فارسی باید بن ماضی و بن مضارع را ملاک هم خانواده بودن قرار داد.
* کلماتی مثل روان ، رفتار ، رفته ، رونده هم خانواده هستند. بن ماضی :رفت ، بن مضارع:رو
* کلماتی مثل دیدار ، بینا ، بینش ، دیده ، دیده بان ، بیننده هم خانواده هستند.بن ماضی :دید ، بن مضارع:بین
شناخت ویژگی هم خانواده به تشخیص شکل کلمات و املایی آن کمک می کند.

ادبیات...