به نام خداوند جان وخرد

حکیم ابوالقاسم فردوسی توسی سخن‌سرای نامی ایران و سرایندهٔ شاهنامه حماسهٔ ملی ایرانیان. او را بزرگ‌ترین سرایندهٔ پارسی‌گو دانسته‌اند. نام و آوازه فردوسی در همه جای جهان شناخته و ستوده شده است. شاهنامهٔ فردوسی به بسیاری از زبان‌های زنده جهان برگردانده شده است. در ایران روز ۲۵ اردیبهشت به نام روز بزرگداشت فردوسی نامگذاری شده است. وی سی سال از عمر خویش را صرف سرودن اثر بی نظیر شاهنامه نمود . این اثر نزدیک به شصت هزار بیت است که در این اثر گرانمایه، فردوسی زبان فارسی را احیا کرده است .چنان که گوید:

بسی رنج بردم در این سال سی     
عجم زنده کردم بدین پارسی

برافراشتم از نظم کاخی بلند            
که از باد و باران نیابد گزند

                                           ****

 به  نام  خداوند  جان و خرد        
کزین برتر، اندیشه، بر نگذرد

معنی: به نام خداوندی آغاز می کنم که دو نعمت بزرگ عقل و جان را به انسان عطا کرده است زیرا فکر و اندیشه انسان نمی تواند فراتر ازاین برود . به ذهن و اندیشه انسان ،سخنی بالاتر ازاین خطور نمی کند که سخنش را با نام پروردگاری آغاز کند که به انسان جان و خرد بخشیده است.

خداوند   نام  و خداوند  جای        خداونـد  روزی  ده   رهنمـای

توضیحات: نام: در حدیثی اسمای الهی نود و نه مورد ذکر شده است. (إنَّ للّه ِ تِسعَة و تِسعینَ إسماً ) و در دعای جوشن کبیر کتاب مفاتیح  الجنان شیخ عباس قمی هزار و یک اسم و صفت الهی آمده است./روزی ده : اشاره به صفت رزّاق بودن الهی است (هو الرّزّاق)/ رهنمای: اشاره به هدایتگری خداوند است ( واللّه یهدی مَن یشاء)

معنی : خداوند متعال صاحب اسما و صفات و القاب متعدّد و آفریننده ی جاو مکان(عالم هستی) است. اوست که روزی دهنده موجودات عالم و هدایت کننده آنهاست.

خداوند کیوان  و گردان سپهر        فروزنده ی ماه وناهید و مهر

توضیحات: کیوان : زحل ، نام یکی از افلاک هفتگانه است./ گردان سپهر: گردان صفت است برای سپهر که قبل از موصوف آمده است./ناهید: زهره از افلاک هفتگانه/ مهر : خورشید از افلاک هفتگانه / مراعات نظیر در بین کلمات: کیوان، سپهر، ماه، ناهید و مهر

معنی : خداوند متعال افلاک هفتگانه ( قمر، عطارد، ناهید، خورشید،مریخ ، مشتری، زحل) و آسمان در حال حرکت را آفریده است و اوست که به خورشید و ماه و ستارگان نور و روشنی بخشیده است

بــه  بیننــدگــان  آفـریننــده را       
نبینی  مرنجان دو بیننــده را

توضیحات: فردوسی در این بیت به یکی از عقاید مهم اهل تشیّع اشاره کرده است که وجود خداوند متعال با چشم و وجود مادّی قابل درک نیست .( لاتُدرکُهُ الابصارُ و هو یُدرکُ الابصارَ).

معنی : با چشمان و وجود جسمانی و مادّی نمی توان خدا را درک کرد پس برای این کار بیهوده به چشمانت زحمت مده.

نیابـد بـدو نیــز اندیشــه  راه          
 که او برتراز نام واز جایگاه

معنی : انسان حتّی با افکار تیزو اندیشه های باریک بین نیز نمی تواند به وجود خداوند متعال دست یابد زیرا که ذات اقدس پروردگار فراتر از محدوده اسما و نام ها و مکان ها است. ( خداوند لامکان است)

ستودن نداند کس اوراچوهست        میـان بنـدگی را ببایدت بست

معنی : هیچ کسی نمی تواند خداوند متعال را آنگونه که شایسته درگاه اوست، ستایش کند پس تو باید کمر بندگی و اطاعت از او به میان ببندی در بندگی و عبادت او تلاش کنی.

توانا بود هرکه دانا بود                        
ز دانش دل پیر برنا بود

هر کس که دانا و عاقل باشد، توانا خواهد بود و به وسیله ی علم و دانش، انسان پیر، مانند جوان شاداب، توانایی و امیدواری دارد.

                                                                

 

 

ادبیات...