تماشای بهار

دیده ای نیست نبیند رخ زیبای تو را       نیست گوشی که همی نشنود آوای تو را (امام خمینی )

همه چشم ها. چهره ی زیبای تو را می بیند و همه ی گوش ها صدای دلنشین و روح بخش تو را می شنود. بین کلمات (دیده ،رخ،گوش ) یا(دیده -نبیند-رخ) آرایه ی مراعات نظیر یا شبکه معنایی و بین کلمات (گوش ،آوا،نشنود ).
آیه ی قرآن،اینما تولوا فثم وجه الله  
به هر جا که بنگری جلوه ای از خدا را می بینی.

 ۱ . بـامدادی که تفاوت نکند  لیل ونهار  خوش  بود  دامن  صحرا و تماشای بهار

صبح یک روز بهاری که طول شب و روز یکسان می شود ، تماشای بهار و دیدن صحرا بسیار زیبا و لذّت بخش است .

لیل و نهار آرایه تضاد-بیت اشاره به صبح کاذب د رفروردین ماه دارد.    دامن صحرا آرایه جان بخشی

2-آفرینش همه تنبیه خداوند دل است دل نـدارد  کـه  نــدارد بـه  خـداوند اقرار

تمام پدیده هایی که در جهان هستی وجود دارد برای بیداری و آگاهی انسان صاحب دل است و کسی که به وجود خدا اقرار و اعتراف نکند هیچ ذوق و احساسی ندارد .

آرایه ی تکرار کلمات(دل،خداوند،ندارد) ،

3- این همه نقش عجب بر در و دیوار وجود        
هر  کـه  فکرت  نکند نقش بـود بـر دیوار

این همه نقش و نگار و پدیده های عجیبی که در جهان خلقت وجود دارد ، هر کس به این نقش ها و پدیده ها نیندیشد مانند عکس روی دیوار بی روح و بی احساس خواهد بود .

آرایه مراعات (در و دیوار ،آرایه تکرار(دیوار)

4-کوه ودریـاو درختان همه درتسبیح اند  نه  همه  مستمعی  فهم  کند این اسرار

همه ی موجودات هستی کوه و دریا و درختان، همه ذکر خدا را می گویند . ولی هر شنونده ای نمی تواند این اسرار و رازهای عالم را بشنود و درک کند .

تلمیح آیه ۴۴ سوره اسراء یسبح لله ما فی السماوات  و ما فی الارض...تسبیح می کنند خداوند را آسمان های هفت گانه و زمین و هر چه که در آنهاست ونیست هیچ چیز مگر آن که تسبیح می کند به ستایش او ،ولی نمی فهمید تسبیح ایشان را.
آرایه ی تشخیص دارد. 
 5-خبرت هست که مرغان سحر می گویند      
آخر ای خفته سر ازخواب جهالت بردار؟

آیا خبر داری پرندگانی که در سحرگاهان آواز سر می دهند چه می گویند ؟
ای انسان غافل و نادان ، از خواب غفلت بیدار شو .

آرایه ها ی حسن تعلیل ،تشخیص و تشبیه دارد.

(خواب جهالت )جهالت رکن اول و خواب رکن دوم اضافه تشبیهی هست و از نوع تشبیه بلیغ.

6- تا کی آخر چو بنفشه سر غفلت در پیش   
حیف باشد که تو در خوابی و نرگس بیدار

تا کی می خواهی مانند گل بنفشه سرت را پایین بیندازی و از همه جا غافل باشی؟ حیف باشد که تو در خواب غفلت باشی و و گل نرگس بیدار و بینای حقایق باشد . ( گل بنفشه نماد بی خبری و غفلت است و گل نرگس نماد بیداری و آگاهی ). در میان گل ها گل بنفشه در مقابل نور بی تفاوت است و هیچ احساسی ندارد و نماد انسانهای غافل هست.

بین خواب و بیدار آرایه ی تضاد،بین بنفشه و نرگس آرایه ی مراعات،

7- که تواند که دهد میوه ی الوان از چوب؟     
یا که داند که بر آرد گل صد برگ از خار؟ هیچ کس جز خداوند توانایی آن را ندارد که از چوب خشک درخت میوه برویاند . و کسی جز خدا نمی تواند از خار ،گلبرگ های زیبا پدید آورد .

در این بیت چوب مجاز از درخت هست. و بین (میوه و چوب و برگ )هم مراعات.

و بین( گل و برگ و خار )هم مراعات یا شبکه ی معنایی

8- عقل حیران شود از خوشه ی زرّین عنب      
فهم عـاجـز شود از حقّـه ی  یـاقوت انـار  

عقل انسان با دیدن زیبایی خوشه های طلایی رنگ انگور  متعجّب می شود و فهم و درک انسان از شناخت چگونگی قرارگرفتن دانه های یاقوت انار ناتوان است .

    بین (خوشه و عنب) مراعات و بین (عنب و انار )مراعات  آرایه تشبیه دارد حقه یاقوت انار،یک بار دانه های انار به یاقوت سنگ قرمز گران بها مانند شده و یک بار پوست آن به حقه مانند شده. ترکیب اضافه ی تشبیهی و تشبیه از نوع بلیغ.آرایه تشخیص هم دارد (در حیرانی عقل و عاجزی فهم  ) به حقه باز، نیز اشاره دارد به کار شعبده بازان که در گذشته با (حقه این ظرف  )انجام می دادند اشاره ای داشته باشد.

9-  پاک و بی عیب خدایی که به تقدیر عزیز     
ماه  و خورشید مسخّر  کند و لیل و نهار

پاک و بی عیب و نقص است خداوندی که با فرمان و سرنوشت خودش ماه و خورشید و شب و روز را رام و مطیع خود قرار داده است .

آرایه تضاد دارد ( لیل و نهار).تناسب یا مراعات (ماه و خورشید).

10-تـا قیامت سخن انـدرکـرم ورحـمت او        
همه  گویند و  یـکی  گفته  نیایـد ز هـزار

همه ی مردم تا روز قیامت از بخشش و بزرگی و رحمت الهی سخن می گویند ولی با این همه سپاس یکی از هزاران نعمت او بجا آورده نمی شود .  
تلمیح و ان تعدوا نعمت الله لا تحصوها..              

11- نعمتت بـارخـدایـازعـدد  بیرون است          
 شکر  انعام  تـو  هـرگز  نـکند  شکـر گـزار

ای خدا ، نعمت های تو قابل شمارش نیستند و هیچ انسان شکر گزاری نمی تواند شکر نعمتها و بخشش های تو را بجا بیاورد .

12- سعدیا،راست روان گوی سعادت بردند            
راستی کن که به منزل  نرسد  کج  رفتار

ای سعدی ، این انسان های صادق هستند که خوش بخت خواهند شد تو نیز صداقت و راستی در پیش بگیر زیرا آدم دروغگو هيچ گاه به مقصودش نمی رسد همانطور که بار کج به منزل نخواهد رسید.

آرایه تخلص،کنایه (گوی سعادت بردن ،کنایه از موفق شدند.)،جناس بین راست و راستی،تضاد بین راستی و کج،ضرب المثل (بار کج بین منزل نرسد). 

 

ادبیات...